Elementen van een wondbeoordeling

Niet alleen de wonde, maar ook de zorgvrager, is een belangrijk onderdeel van een holistische wondbeoordeling. Een effectieve holistische beoordeling van de zorgvrager en de wonde is een wezenlijk aspect van de wondbehandeling. Een volledige eerste beoordeling omvat:  

• een volledige medische en sociale anamnese
• de zorgdoelen van de zorgvrager en zijn naaste
• factoren die de genezing kunnen beïnvloeden
• een vasculaire beoordeling bij extremiteitswonden
• zo nodig een bloedonderzoek
• voedingstoestand van de zorgvrager
• niveau van pijn die de zorgvrager ervaart
• risico op het ontwikkelen van bijkomende wonden
• psychologische gezondheid en cognitieve status van de zorgvrager
• sociale en financiële draagkracht van de zorgvrager
• mobiliteit en activiteit van de zorgvrager
• bij (risico op) decubitus: mogelijkheid om maatregelen ter preventie van decubitus na te leven
• de kennis van de zorgvrager omtrent preventie en behandeling, alsook het vermogen om zich aan het behandelingsplan te houden.

Naast een grondige beoordeling van de  zorgvrager, moeten ook de oorzaak van de wonde en wondkenmerken zoals het type wonde, de locatie, grootte, diepte, aanwezig exsudaat en weefseltype en de wondomgeving worden geïdentificeerd (Baranoski et al., 2020; WUWHS, 2020).

De snelheid waarmee een wonde kan genezen, wordt bepaald door de plaats waar de wonde zich bevindt en het soort weefsel dat beschadigd is. Wonden aan het aangezicht genezen bijvoorbeeld sneller dan wonden aan het onderbeen. Dit is te wijten aan het feit dat het gezicht een sterkere bloedtoevoer heeft dan de onderste ledematen.  Een wonde in de buurt van de anus heeft meer kans op kolonisatie of infectie en is moeilijker af te dekken dan bijvoorbeeld een wonde op de onderarm, dit vanwege de locatie (Beele & Verbelen, 2016; WCS wondenboek, z.j.).

Heeft u te maken met een acute wonde of met een wonde die al weken of maanden niet genezen is? Tijd is van vitaal belang, maar is niet de enige factor die bepaalt of we te maken hebben met een acute of chronische wonde (Baranoski et al., 2020; CMS, 2019). Een chronische wonde wordt gedefinieerd als een wonde die niet binnen vier weken of op een gestructureerde en tijdige wijze met standaardzorg geneest. Chronische wonden genezen doorgaans door secundaire intentie en zijn geassocieerd met onderliggende pathologieën, zoals diabetes of vasculaire aandoeningen (Holloway et al., 2020).

De lengte, breedte en diepte van een wonde worden gemeten om de grootte (oppervlakte), diepte en het volume van de wonde te berekenen. Het meten van een wonde is een belangrijk onderdeel van de wondbeoordeling, aangezien het informatie verschaft over de progressie en doeltreffendheid van een behandeling. Consistentie en nauwkeurigheid in de wijze waarop de wonde wordt gemeten zijn van belang om veranderingen in de wonde in de loop van de tijd te kunnen beoordelen en om de doeltreffendheid van verschillende behandelingen te vergelijken (WCS wondenboek, z.j.; Baranoski et al., 2020). De grootte (oppervlakte), diepte en het volume van de wonde kunnen worden bepaald met behulp van een verscheidenheid aan meetinstrumenten  (Beele & De Win, 2004; Keast et al., 2004). Belangrijk hierbij is dat dezelfde procedure wordt gevolgd en dat die door iedereen hetzelfde kan worden toegepast (WCS wondenboek, z.j.). 

De kleur van het wondbed kan zowel lichtroze, roze, rood, geel of zwart zijn. Wonden die schoon en granulerend zijn, worden beschreven als rood, terwijl wonden met fibrineweefsel worden beschreven als geel. Bruine en zwarte wonden bevatten meestal necrotisch weefsel. Omdat necrose de genezing belemmert, moeten deze wonden worden gedebrideerd (Baranoski et al., 2020). 

• Klik hier en hier voor voorbeelden van een rode granulerende wonde
• Klik hier voor een voorbeeld van een gele fibrineuze wonde 
• Klik hier voor een voorbeeld van een droge fibrineuze wonde
• Klik hier voor een voorbeeld van een zwarte necrotiserende wonde 

Exsudaat is vocht dat zich in een wonde  opstapelt en kan serum, cellulair debris, bacteriën en leukocyten bevatten. De hoeveelheid (weinig, matig, veel), de kleur, de consistentie en de geur van exsudaat zijn allemaal factoren waarmee rekening dient gehouden te worden (Baranoski et al., 2020; WUWHS, 2019). Bij het verwijderen van het afdekkend verband kan de hoeveelheid exsudaat worden vastgesteld, wat mee de wondbehandeling  helpt te bepalen. Afhankelijk van de hoeveelheid exsudaat, dient rekening te worden gehouden met het absorptievermogen en de frequentie van de verbandwissels. Door een te veel aan exsudaat kunnen de wondranden verweken (of macereren) en beschadigd raken. Ook het wondbed zelf kan verweken indien exsudaat niet adequaat wordt geabsorbeerd en zich opstapelt in de wonde (WCS wondenboek, z.j.; WUWHS, 2019).

De wondrand kan zijn opgekruld naar binnen toe en wel of niet zijn ondermijnd (Baranoski et al., 2020). Wondranden dienen te worden beoordeeld als onderdeel van een volledige wondbeoordeling. Door de wondranden te evalueren en na te gaan of de wondcontractie en epithalisatie vorderen, kan het succes van de wondbehandeling of de noodzaak tot herevaluatie worden bepaald (Leaper et al., 2012).

Klik hier voor een voorbeeld van een wonde met ondermijnde randen

De huid rondom een wonde staat bekend als de “periwound” of de wondomgeving, en geeft belangrijke informatie aan de zorgverlener. Maceratie van de huid rondom de wonde kan het gevolg zijn van vochtgeassocieerde huidbeschadiging (Moisture Associated Skin Dermatitis) als gevolg van wondexsudaat. Wanneer het absorberende vermogen van een verband wordt overschreden, is de huid rondom de wonde bijzonder vatbaar voor MASD. Zorg er daarom voor dat het verband dat wordt gebruikt steeds de hoeveelheid exudaat kan absorberen zonder dat een te frequente verbandwissel vereist is (Woo et al., 2017; Baranoski et al. 2020).

• Klik hier voor een voorbeeld van een droge wondomgeving
• Klik hier en hier voor voorbeelden van een gemacereerde wondomgeving 

De aanwezigheid van necrotisch weefsel, micro-organismen, een te grote hoeveelheid exsudaat, slecht doorbloed weefsel, en/of een fistel kunnen allemaal de oorzaak zijn van een onaangename geur (WUWHS, 2007; WUWHS 2019). Een sterke of ongewone geur is meestal een indicator van een wondinfectie. Belangrijk hierbij is om de basisprincipes van geurbestrijding in acht te nemen:  reinigen van een wonde, tijdig verwisselen van een verzadigd verband, verluchten van de ruimte na de verbandwissel en het aanbrengen van antibacteriële middelen. Er kan ook gebruik worden gemaakt van wondverbanden met actieve kool die onaangename geuren absorberen (WCS wondenboek, z.j.).