Postoperatieve wonden

Helaas kan de incisie die nodig is om de ingreep uit te voeren, zelfs als de operatie succesvol is en een primaire sluiting wordt bereikt, zelf weer gepaard gaan met postoperatieve complicaties (WUWHS, 2016). Chirurgische wondinfecties (SSI's) zijn één van deze mogelijke complicaties en kunnen plaatsvinden bij elk type chirurgische ingreep. Ze vormen een enorme belasting voor de gezondheidsstelsels over de hele wereld in termen van morbiditeit en mortaliteit van de patiënt (WHO, 2016; Black, Black & Delmore, 2020). Naast chirurgische wondinfecties zijn seroom, hematoom, plaatselijke ischemie en necrose van de huid, dehiscentie en vertraagde genezing allemaal mogelijke complicaties. Chirurgische incisies kunnen later soms leiden tot littekenvorming van slechte kwaliteit of atypische littekens (WUWHS, 2016).

• Klik hier voor meer uitleg omtrent deze mogelijke complicaties

Verbetering van de resultaten voor patiënten met gesloten chirurgische incisies door het verminderen van het aantal complicaties bij de operatieplaats zou een aanzienlijke invloed kunnen hebben op het leven van patiënten, de maatschappelijke kosten en de kosten van de gezondheidszorg (WUWHS, 2016).

Chirurgische wondgenezing en infectierisico worden beïnvloed door een verscheidenheid aan factoren. Hieronder vallen patiëntgerelateerde en proces-/procedurele factoren. Sommige variabelen, zoals leeftijd en geslacht, zijn uiteraard onveranderlijk. Andere relevante factoren kunnen worden veranderd om de kans op een gunstig chirurgisch resultaat te vergroten (WHO, 2016; Black, Black & Delmore, 2020).

Klik hier om een lijst van risicofactoren voor complicaties op de operatieplaats, zoals chirurgische wondinfectie (SSI), terug te vinden.  

Parenterale antimicrobiële profylaxe

Indien nodig moet vóór de eerste chirurgische incisie een eenmalige dosis van een geschikt antibacterieel middel worden toegediend (O’Hara et al., 2018; WHO 2016).

Glycemische controle

Het is aangetoond dat hyperglycemie een negatieve invloed heeft op de wondgenezing, de immuniteit en de vasculaire functie. Na de operatie kan intensieve insulinetherapie om de normoglycemie te handhaven de perioperatieve resultaten verbeteren, waaronder het voorkomen van een chirurgische wondinfectie (O’Hara et al., 2018; WHO, 2016).

Normothermie

Onderkoeling kan een operatiewond kwetsbaarder maken voor infectie door subcutane vasoconstrictie en weefselhypoxie te veroorzaken (O’Hara et al., 2018; WHO, 2016).

Oxygenatie

Weefselhypoxie op de plaats van een operatiewond kan leiden tot een tragere genezing van de wonde en het risico op een chirurgische wondinfectie verhogen. Verminderde weefseloxygenatie kan op de operatieplaats optreden als gevolg van verminderde toevoer naar het weefsel of verstoring van de plaatselijke bloedstroom (O’Hara et al., 2018; WHO, 2016).

Preoperatief baden

Preoperatief baden of douchen van het hele lichaam wordt aanbevolen om de huid vóór de operatie zo schoon mogelijk te maken om bacteriële belasting te voorkomen, vooral op de plaats van de incisie. Gewoonlijk wordt hiervoor antimicrobiële zeep gebruikt (WHO, 2016; O’Hara et al., 2018).

Klik hier om meer preventieve maatregelen terug te vinden

Droog aseptisch verband

De drie concepten kunnen onafhankelijk van elkaar worden gesteld om een droge aseptische relatie te verklaren.

• De wond die behandeld moet worden, moet droog
• Aseptisch: de wond wordt beschouwd als niet-gecontamineerd, is ontstaan in de operatiekamer, en heeft een primaire wondgenezing.
• De term "verband" heeft geen betrekking op een specifiek verband, maar eerder op een verbandwissel.

Aanbevelingen

• De wonde dient zo mogelijk minstens 48h postoperatief gesloten te blijven (Smet, 2015; WHO, 2016).
  • Eerste laag epitheelcellen sluit de wonde binnen de 48h
  • Iedere verbandwissel houdt gevaar in voor een chirurgische wondinfectie.
  • Reinigen van de wonde veroorzaakt koeling waardoor de cellulaire activiteit kan vertragen wat de wondheling kan aantasten.
  • Bijkomende verbandwissel kan indien:
    • De patiënt onverklaarbare koorts heeft
    • Het verband verzadigd is
    • Er pijn of jeuk is ter hoogte van de wonde
    • Het verband los hangt
  • Mechanisch reinigen van de wonde met als doel het verwijderen van bacteriën, afbraakstoffen en debris (Smet, 2015).
    • Hierbij kan gebruikt gemaakt worden van NaCl 0,9% of kraantjeswater
  • Ontsmetten van niet-geïnfecteerde wonden moet worden vermeden, tenzij voldaan aan twee van onderstaande criteria volgens Center for Disease Control and Prevention (CDC) (Smet, 2015):
    • Purulent exsudaat
    • Positieve wondkweek
    • Minstens twee tekenen van inflammatie zijnde: calor, rubor, tumor, dolor

Postoperatieve verbanden

Het afdekverband heeft tot taak te voorkomen dat de wond na de operatie geïnfecteerd raakt en exsudaat te absorberen. Hechtingen of nietjes worden beschermd, en eventueel exsudaat wordt door het verband geabsorbeerd. Dit verband moet zo snel mogelijk na de operatie in de operatiekamer worden aangebracht (Smet, 2015; WHO, 2016).

Kortom, het verbandmateriaal moet aan de volgende eisen voldoen (Smet, 2015; Vowden & Vowden, 2017):

• Goede observatie van de wonde en wondomgeving moet mogelijk zijn
• Het verband absorbeert goed het wondvocht
• Semi-permeabel
• Comfort van de patiënt moet mee in rekening worden gebracht bij de keuze van het verband (bv.: allergieën, stripping letsels…)

Als wondverband lijkt polyurethaanfolie in combinatie met een absorberend verband dus de beste optie te zijn (Smet, 2015).

Het wordt als vanzelfsprekend beschouwd dat chirurgische wonden na de operatie moeten worden afgedekt met een verband. De waarde van het afdekken van operatiewonden is daarentegen nooit objectief aangetoond. Na 6 tot 24u vindt reeds afsluiting van de incisie plaats. Invloeden van buitenaf, zoals bacteriële besmetting, worden dan van de wond geïsoleerd. Daardoor zouden blootliggende wonden niet meer vatbaar zijn voor infecties. Deze methode heeft ook bepaalde voordelen. De chirurg kan de wond gemakkelijk controleren, en de kosten van verbandmateriaal worden beperkt. Echter geven wonden nog veel exsudaat af tot gemiddeld 48h postoperatief. Daarnaast zijn vroeg postoperatieve wonden nogg extra gevoelig voor bacteriële invasie en wenst de patiënt vaak dat de wonde wordt afgedekt (Dobbelaere & Schuermans, 2013).

Wat met gebruik van innovatieve postoperatieve wondverbanden?

Het gebruik van moderne wondmaterialen gaat veel verder dan de traditionele functies van afdekken en/of absorberen van wondexsudaat. Met innovatieve materialen kunnen therapeutische effecten bereikt worden. Deze werken actief mee in het wondhelingsproces en ondersteunen het natuurlijke fysiologische proces (Hartmann, z.j.).

De meerwaarde van innovatieve postoperatieve wondverbanden ligt in de minder frequente verbandwissels, toegenomen absorptiecapaciteit en een hoger comfort voor de patiënt (Dobbelaere & Schuermans, 2013).

Klik hier voor een vergelijkende studie van innovatieve postoperatieve wondverbanden na een totale knieprothese 

De toepassing van negatieve druktherapie op de chirurgische wondnaad

Negatieve druk wondtherapie bestaat uit een gesloten zegelsysteem aangesloten op een vacuümpomp, die negatieve druk op het wondoppervlak handhaaft. Wondbehandeling met negatieve druk wordt voornamelijk toegepast op gesloten chirurgische incisies om chirurgische wondinfecties te voorkomen (WHO, 2016; Zwanenburg et al., 2020; Spinnael, 2016).

Bij gesloten chirurgische incisiewonden met een laag tot matig exsudaatniveau wordt het hulpmiddel gebruikt in plaats van traditioneel postoperatief wondverband. Het verband wordt aangebracht in het operatiekwartier en blijt tot zeven dagen. Het is geschikt voor gebruik in zowel ziekenhuizen als in de thuiszorgsetting (Saunders et al., 2021).

Terwijl gaasverbanden de bacteriële kolonisatie van chirurgische wonden niet voorkomt, is aangetoond dat negatieve druktherapie een barrière vormt tegen inoculatie. Als zodanig kan negatieve-druktherapie fungeren als barrière tegen bacteriële inoculatie totdat re-epithelialisatie heeft plaatsgevonden (Zwanenburg et al., 2020).

Analyse van randomized control trials (RCT’s) bevestigden een significant voordeel van negatieve druktherapie in termen van reductie van chirurgische wondinfecties (SSI)(Zwanenburg et al., 2020; Singh et al., 2019; Li et al., 2019).

De kosten van de behandeling van postoperatieve complicaties zijn zeer hoog. Ingrepen die de kans op problemen verkleinen, kunnen geld besparen doordat patiënten na de operatie snel kunnen terugkeren naar huis, hun sociale leven en hun werk. Het gebruik van negatieve druktherapie op gesloten chirurgische incisies blijkt de verblijfsduur in het ziekenhuis en het aantal heropnames tot een minimum te beperken. Echter zijn er weinig studies rond kosteneffectiviteitsbeoordelingen van negatieve druktherapie bij de behandeling van gesloten chirurgische incisies. Een aantal studies die de kosteneffectiviteit van negatieve druktherapie vergelijken met standaardverbanden in de preventie van postoperatieve complicaties, stellen echter wel een waarschijnlijkheid van de kosteneffectiviteit van negatieve druktherapie vast (WUWHS, 2016).

Deze technologie verdient in overweging te worden genomen door beleidsmakers en beroepsbeoefenaars in de gezondheidszorg om de behandeling van postoperatieve wonden te optimaliseren (Saunders et al., 2021).

Klik hier voor meer info omtrent negatieve druktherapie.